Ψωροκώσταινα – Αληθινές ιστορίες: Πρόκειται για μία Ελληνίδα, η οποία έσωζε δεκάδες ορφανά παιδιά από την πείνα. Το αληθινό της όνομα ήταν Πανωραία Χατζηκώστα. Έζησε στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης. Μάλιστα, τον άντρα της, ο οποίος ονομάζονταν, Κώστας Αϊβαλιώτης (σ.σ. ήταν πλούσιος έμπορος, καθώς και τα παιδιά τους, τα έσφαξαν μπροστά στα μάτια της, οι Τούρκοι.
Η Ψωροκώσταινα ήταν πολύ φτωχή και μόνη. Πρώτα, ήταν στα Ψαρά και μετά στο Ναύπλιο. Εκεί, εργάζεται ως αχθοφόρος και πλύστρα. Όμως, αναλαμβάνει την προστασία ορφανών παιδιών για τα οποία αναγκάζεται να ζητιανέψει.
Το προσωνύμιο «Ψωροκώσταινα» έχει να κάνει και με την κακή οικονομική κατάσταση της Ελλάδας για εκείνη την εποχή. Το 1826 για να συνεισφέρει στην ενίσχυση των αποκλεισμένων μαχητών, έδωσε το ασημένιο δαχτυλίδι της, καθώς και ένα γρόσι. «Δεν έχω τίποτα άλλο από αυτό το ασημένιο δαχτυλίδι κι αυτό το γρόσι. Αυτά τα τιποτένια προσφέρω στο μαρτυρικό Μεσολόγγι», είχε αναφέρει τότε.
Ψωροκώσταινα – Αληθινές ιστορίες: Αυτή, η απρόσμενη χειρονομία έκανε κάποιο από το πλήθος να αναφωνήσει:
«Για δείτε, η πλύστρα η Ψωροκώσταινα πρώτη πρόσφερε τον οβολό της» κι αμέσως ξύπνησε το ελληνικό φιλότιμο.
Ένας, ένας όλοι άρχισαν να αποθέτουν στο τραπέζι του εράνου λίρες, γρόσια και ασημικά, ότι είχε ο καθένας από το υστέρημά του.
Έπειτα από το περιστατικό του εράνου, όταν έφτασε ο Καποδίστριας στην Ελλάδα, τη συμμάζεψε κι όταν ίδρυσε το ορφανοτροφείο, η Πανωραία προσφέρθηκε να πλένει τα ρούχα των ορφανών χωρίς καμιά πληρωμή.
Με την ίδρυση του ελληνικού κράτους, σε μια συνεδρίαση της Συνέλευσης, κάποιος παρομοίασε το Ελληνικό Δημόσιο με την Ψαροκώσταινα. Ο συσχετισμός αυτός άρεσε και έμεινε.
Αργότερα, επί της βασιλείας του Όθωνα, οι αγωνιστές συνήθιζαν να αποκαλούν ειρωνικά την βαυαρική αντιβασιλεία ”Ψωροκώσταιν” και αυτή γεμάτη περιφρόνηση ανταπαντούσε, σε όσους ζητούσαν τη βοήθεια του κράτους για να συντηρηθούν, ”όλοι από την Ψωροκώσταινα ζητούν να ζήσουν”».
